OMURGA EĞRİLİĞİ (SKOLYOZ)

Omurga Eğriliği (Skolyoz), sıklıkla annelerin telaşla çocuklarını hekime getirmeleri ile teşhis edilen bir omurga bozukluğudur. 

Omurgamız vücut ağırlığının yaklaşık 3/2’sini taşıyan bir köprü gibidir ve 33 omurdan yapılmıştır. Normal bir insan omurgasına yandan baktığımızda bel ve boyun bölgesinde hafif lordoz, sırt ve kalça bölgesinde ise hafif kifoz denen dört adet eğrilik saptanır. Önden bakıldığında ise omurgada bir eğrilik görülmez ve düz bir yapı göstermesi beklenir. 

Omurga Eğriliği Nedir? 

Omurganın sırt ve bel bölgesinin yana olan (sağa veya sola) Eğriliğine skolyoz denmektedir. Görülme sıklığı yaklaşık %2-4’dür. Kız çocuklarında erkek çocuklarına nazaran yaklaşık 8-10 kat daha fazla görülmektedir. Omurga Eğriliği olan kişilerin ancak %10’unda eğrilik tedavi gerektirecek düzeye kadar ilerler. 

Skolyoz sebepleri farklı olabilir. Bizim günlük yaşantımızda sıklıkla karşılaştığımız skolyozlar daha çok 10’lu yaşlarda ortaya çıkan ve nedeni tam olarak belirlenemeyen (idiopatik) skolyozlar ile doğuştan skolyoz’dur. Biz burada daha çok idiopatik skolyoz ile ilgileneceğiz.

Skolyozda omurgadaki eğrilik ‘’C’’ harfi şeklinde tek bir eğrilik olarak ya da ‘’S’’ harfi şeklinde iki eğri olacak şekilde ortaya çıkabilir. ‘’S’’ şeklindeki omurga Eğriliği her yaşta görülmekle birlikte ergenlik yaşına kadar teşhis edilemeyebilir. Çoğu kez Eğriliği ilk fark eden annedir.

Omurga Eğriliği Türleri Nelerdir? 

Omurga eğrilikleri birçok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Ancak her zaman sebebi saptanamaz. En sık görülen tipi nedeni bilinmeyen idiopatik skolyoz’dur. 

• Doğuştan skolyoz (konjenital); genellikle omurgadaki bir kusura veya birbirine kaynamış kaburgalara bağlıdır. Çok hızlı ilerler. 
• İdiopatik skolyoz; skolyoz vakalarının %80’inden fazlasını bu grup oluşturur. Skolyozun en sık görülen şeklidir. 0-3 yaş grubunda başlarsa infantil başlangıçlı, 4-9 yaş arasında görülürse juvenil başlangıçlı, 10-18 yaş arası görülürse adolesan başlangıçlı idiopatik skolyoz adı verilir. 
  • Erken başlangıçlı skolyoz; genellikle 10 yaş altında ortaya çıkan bir skolyoz tipidir. 
  • Nöromusküler skolyoz; beyin felci, çocuk felci, serebral palsi veya kas erimesi gibi kas ve sinir hastalıkları sonucu ortaya çıkar. 

  Omurga Eğriliği Belirtileri Nelerdir? 

  • Bir omuzun öne doğru, daha yüksekte ve ileride olması,
  • Omuz ve kalçaların aynı hizada durmaması, 
  • Arkadan bakıldığında, kürek kemiklerinden birinin, daha belirgin ve çıkıntılı olması, 
  • Bir bacağın diğerinden daha uzunmuş gibi görünmesi,
  • Gövde ve göğüs kafesinin bir yana kaymış gibi gözükmesi,
  • Kişi öne doğru eğildiğinde gövdenin bir tarafındaki kaburgaların, diğer tarafa göre daha yüksekte kalması, 
  • Kişinin belinde veya sırtında asimetri olması. 

  Skolyozun nasıl ilerleyeceğini tahmin etmek her zaman kolay olmayabilir. Ancak özellikle mevcut omurga Eğriliğinin en hızlı ilerleyebileceği dönem yaşamın ilk 5 yılı ve ergenlik dönemindeki hızlı boy uzaması dönemidir. Bu dönemlerde saptanan eğriliklerde tanı konduğu andaki eğrilik yüksek dereceli ise, düşük dereceli bir eğriliğe nazaran ilerleme hızı daha fazla olacaktır. Özellikle idiopatik skolyoz’da tedavi planı belirlenirken, göz önünde bulundurulan kriterlerin en başında çocuğun yaşı gelmelidir. Eğriliğin derecesi ikinci sırada değerlendirilir. Cinsiyet olarak kızlarda daha hızlı ilerleme beklenebilir.

  Tanı konduğunda çocuğun yaşı ne kadar küçük ise, omurgadaki Eğriliğin de büyüyüp ilerlemesi o oranda fazla olacaktır. İskelet gelişimini tamamlamış erişkin bireylerde Eğriliğin ilerlemesi, bu derecede belirgin ve hızlı olmamaktadır. Bu nedenlerden dolayı küçük yaşlarda ve özellikle ergenliğin hızlı boy atma döneminde skolyoz tanısı almış olan çocuklarda, omurga Eğriliği çok yakından takip edilmelidir. 

  Omurga Eğriliğinin Teşhisi Nasıl Konur? 

  Tedavinin başarısını direk etkilediği için skolyozun erken tanısı çok önemlidir. Skolyoz teşhisinde iyi bir tıbbi öykü ve fizik muayenenin yanı sıra, tüm omurgayı içine alan görüntüleme yöntemleri gerekir. Ayakta iken tüm omurga ön, arka ve yan grafilerde eğrilik açısı ölçülmelidir. Skolyoz derecesini ölçen bu açıya Cobb açısı denmektedir. Bir de skolyometre denilen bir yöntem teşhis için kullanılır. 

  Skolyoz’da önemli olan eğrilik kadar eğriliğe eşlik eden rotasyonun (dönmenin) derecesinin belirlenmesidir. İşte skolyometre skolyoz açı derecesinden farklı olarak bize bu dönüklüğü gösterir. Düz filmlerin yanı sıra MR, tomografi gibi yöntemler de tanı ve ayırıcı tanıda kullanılmaktadır. 

   

  Skolyoz Derecesi Nasıl Düşer?

  Skolyoz egzersizlerinin temel amacı; eğriliğin artmasını engellemek, mümkünse geriletmek, duruşu düzeltmek ve akciğer solunum kapasitesini korumaktır. Böylece skolyoz, cerrahi müdahaleye gerek kalmadan kontrol altında tutulup tedavi edilebilmektedir.

  Skolyoz saptanınca ve özellikle eğrilik derecesinde artış varsa, hastaların skolyoz egzersizlerine başlaması önerilmektedir. Bazı durumlarda 3 yaş altı çocuklarda nedeni bilinmeyen skolyozun (idiyopatik skolyoz) kendiliğinden düzelebildiği bildirilmiştir. Bunun dışında her yaştaki skolyoz hastalarının düzenli skolyoz egzersizler yapmaları önerilmektedir.

  Skolyoza özgü egzersizler ve skolyoz korsesi, ameliyatsız skolyoz derecesini düşürmek için kullanılan temel tedavi yöntemleridir. Uluslararası Skolyoz Ortopedi ve Rehabilitasyon Tedavisi Derneği (SOSORT) tarafından da kabul edilen bu tedaviler, ülkemizde de sıklıkla kullanılmaktadır. Ancak; bu tedavi yöntemlerinin seçimindeki ve uygulanmasındaki farklılıklar, bazen hastaların tedaviye gösterdiği uyumsuzluk, çok farklı sonuçlar alınmasına sebep olabilmektedir.

  Bununla birlikte, skolyoz egzersizleri ve korse tedavisi omurga uzmanı olan bir merkezde düzenleniyor, hasta da bu tedavi ve takiplere uyum gösteriyorsa; skolyoz, %70-80 oranında kontrol altına alınabilmektedir.

  Skolyoz Egzersizleri

  Uluslararası Skolyoz Ortopedi ve Rehabilitasyon Tedavisi Derneği’ne bağlı olarak skolyoz egzersizleri uygulayan yedi okul bulunmaktadır. Bu okullar, skolyoz egzersizlerini farklı metotlarla uygulayarak hastaların günlük yaşamlarını iyileştirmeyi ve duruş bozukluklarını düzeltmeyi amaçlamaktadır. En yaygın ve etkinliği kanıtlanmış metot ise Schroth Metodudur.

  Schroth Metodu

  Skolyozu eğriliğin şekli, yeri, eğriliğin tepe noktasının düzeyi ve hastanın yaşına göre çeşitli sınıflandırmaları yapılmaktadır.

  Schroth sınıflandırma sistemi; vücudu temel olarak üç, daha detaylı hali ile dört ana bloğa ayırmaktadır. Bu bloklar genel kapsamda servikal (boyun bölgesi ve omuz kuşağı), torakal (göğüs kafesi) ve pelvik (kalça bölgesi) olarak sınıflandırılabilmektedir.

  Bu sistem göz önüne alınarak her hastanın vücut bloklarında oluşan eğrilik ya da rotasyon sonucu oluşan dönme derecesi değerlendirilmektedir. Bu sistem ve değerlendirme ile, ilgili vücut yapılarının hareket ve duruşunu iyileştirmeye yarayan egzersiz teknikleri belirlenmektedir. Sonrasında kişinin durumuna özel bir tedavi planı oluşturularak çalışmalara başlanır. Aynı zamanda bu egzersiz programındaki bazı standart hareket ve pozisyonlar, hastaya ev egzersiz programı olarak verilmektedir.